Thịt trâu, thịt lợn, lạp sườn, thịt bò hun khói Mường Lò từ lâu đã nổi tiếng thơm, ngon, hương vị đặc trưng của vùng Mường Lò - Tây Bắc. Thịt hun khói được làm từ những thớ trâu, thịt lợn tươi, săn chắc ướp các gia vị đặc trưng riêng có của vùng núi Tây Bắc như mác khén, hạt dổi, các gia vị khác của vùng Tây Bắc, cộng thêm kỹ thuật lựa chọn thịt, chế biến, ướp, sấy của đồng bào Thái Mường Lò đã tạo nên những sản phẩm thịt trâu, thịt lợn, lạp sườn, thịt bò hun khó Mường Lò thơm ngon đặc biệt nổi tiếng khắp vùng. Vùng Mường Lò cung cấp ra thị trường sản phẩm thịt trâu, thịt bò, thịt lợn, lạp sườn hun khói khoảng 250 tấn/năm

Theo lời kể của các vị cao niên người Thái đen vùng Mường Lò, đã từ lâu lắm rồi, kể từ khi họ sinh ra đã thấy có món thịt trâu, thịt lợn hun khói khô trong sinh hoạt văn hoá ẩm thực của đồng bào. Tuy nhiên, vì thời gian (từ khi chế biến cho đến khi ăn được) của món ăn này là tương đối dài nên chỉ vào các dịp đặc biệt như: ngày lễ, ngày tết, ngày hội… thì các gia đình người Thái mới hay làm.

Để có được món thịt trâu, thịt lợn, thịt bò hun khói truyền thống ngon, ngay từ khâu ban đầu là chọn nguyên liệu, người Thái đen đã rất cẩn thận. Nếu là loại trâu, bò được nuôi theo kiểu bán công nghiệp hoặc nhốt ở chuồng nhà thì chắc chắn sẽ không được chọn để làm thịt hun khói. Vì theo những người có kinh nghiệm trong việc chế biến món ăn này cho biết thì thịt của những chú trâu, bò này không chắc và thơm như trâu được nuôi thả tự nhiên. Những con trâu, bò, lợn sau khi mổ và được làm sạch, sẽ được lọc các thớ thịt ra thành từng miếng có chiều rộng khoảng 7- 8 cm, chiều dài khoảng 15 cm và dày khoảng 2-3 cm, dần cho thật mềm rồi băm nhỏ sả, gừng, tỏi, ớt, hạt mắc khén (còn gọi là tiêu rừng) giã nhỏ trộn đều, ướp thịt trâu với hỗn hợp gia vị đó sao cho vừa đủ.

Thời gian ướp khoảng 2- 3 tiếng, sau đó buộc lạt treo lên gác bếp để hong khói, dần dần thịt sẽ khô, chín do sức nóng của gia vị tẩm ướp và của khói bếp củi quanh năm đỏ lửa, sau một khoảng thời gian chừng 2- 3 tháng thì ăn được. Khi ăn, món ăn này phải chế biến lại một lần nữa bằng cách nướng trên bếp than củi hoặc vùi trong bếp tro nóng, sau đó dùng chày gỗ đập dập, xé tơi nhỏ chấm với nước mắm pha chanh, tỏi, ớt, đường hoặc tương ớt tuỳ theo sở thích. Đến nay, nhờ vẫn giữ được những hương vị đặc trưng không bị pha trộn nên món thịt trâu sấy khô của người Thái đen vùng Mường Lò đã và đang trở thành món ăn đặc sản nổi tiếng của vùng và được nhiều du khách trong và ngoài tỉnh biết đến.

Thịt hun khói Mường Lò có nguồn gốc từ những ngày tết, lễ, hội của đồng bào Thái Mường Lò, vào dịp tết, lễ, ngày hội, người Thái thường mổ trâu, bò, lợn chế biến các món ăn dâng lên thần linh, tổ tiên phù họp cho mưa thuận, gió hòa, bản làng, gia đình ấm no hạnh phúc, thịt còn thừa chưa dùng hết, người Thái thường ướp các gia vi, rồi treo trên gác bếp để sử dụng dần. Với hương vị đặc biệt thơm ngon, ngày nay thịt hun khói Mường Lò đã trở thành sản phẩm hàng hóa đặc sản, chất lượng cao, gắn với du lịch của thị xã Nghĩa Lộ, quy trình sản xuất thịt được đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, thịt được sấy trong lò gạch xây, sấy bằng củi nhãn (không có mùi hăng, cay của khói, thịt đỏ tươi, thơm). Năm 2018 UBND tỉnh Yên Bái thực hiện dự án khoa khọc "Xác lập quyền đối với nhãn hiệu tập thể "Thịt hun khói Mường Lò" cho các sản phẩm thịt hun khói của vùng Mường Lò, tỉnh Yên Bái" đến tháng 8/2019, Cục Sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp văn bằng bảo hộ nhãn hiệu tập thể thịt hun khói Mường Lò của tỉnh Yên Bái.

MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ THỊT HUN KHÓI MƯỜNG LÒ

Đồng bào Thái Mường Lò thái thịt, chế biến gia vị ướp thịt hun khói

Thiếu nữ Thái Mường Lò giới thiệu với khác du lịch về quy trình sấy thịt

Thị trâu hun khói Mường Lò đã được sấy xong

Sản phẩm mang nhãn hiệu tập thể thịt hun khói Mường Lò

Lãnh đạo đơn vị chủ sở hữu nhãn hiệu tập thể thịt hun khói Mường Lò

kiểm tra chất lượng nguyên liệu thịt trâu tươi để làm thịt trâu hun khói Mường Lò